Βασικές αρχές ασφάλειας για την υποβρύχια αλιεία
Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συντελεστές του περιοδικού Boat & Fishing για το βήµα που µου παραχωρούν. Με χαρά δέχτηκα την πρόσκλησή τους προκειµένου να αναλύσουµε µέσα από µια σειρά άρθρων διάφορα θέµατα που αφορούν το ψαροντούφεκο, την ελεύθερη κατάδυση και γενικότερα τις υποβρύχιες δραστηριότητες µε άπνοια.
Ανέκαθεν θεωρούσα προνοµιούχους όλους όσους ασχολούµαστε µε τη θάλασσα, σε οποιαδήποτε µορφή και µε οποιονδήποτε τρόπο. Από την άλλη όµως έχουµε να κάνουµε µ’ ένα στοιχείο της φύσης που ακολουθεί και επιβάλλει τους δικούς του κανόνες. Πόσο µάλλον όταν µιλάµε για µια δραστηριότητα που λαµβάνει χώρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας… Με βάση την παραπάνω παραδοχή, όποιος σέβεται τη θάλασσα, οφείλει να σέβεται πρώτα απ’ όλα τον εαυτό του!
Οι πιθανοί κίνδυνοι
Κατά την παραµονή µας στη θάλασσα, υπάρχει πιθανότητα να βρεθούµε αντιµέτωποι µε κάποιες επικίνδυνες καταστάσεις. Η πιθανότητα αυτή αυξάνεται όταν επικρατούν στην περιοχή δυσµενείς καιρικές συνθήκες, όπως ρεύµατα, θολούρα, αυξηµένος κυµατισµός κλπ. Σε επικίνδυνα περιστατικά µπορεί να οδηγήσει και η απερίσκεπτη συµπεριφορά τρίτων ατόµων, που δραστηριοποιούνται στον ίδιο χώρο µε εµάς. Κάποια από αυτά είναι η επικίνδυνη οδήγηση σκάφους, η ρίψη εκρηκτικών ή χηµικών υλών στη θάλασσα και γενικότερα οποιαδήποτε συµπεριφορά θα µπορούσε να αποτελέσει απειλή για τη σωµατική ακεραιότητα του δύτη.
Λαµβάνοντας σα βάση τα παραπάνω, εύκολα καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι λόγω της πληθώρας των αστάθµητων παραγόντων, θα πρέπει να είµαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Κάποιες από τις καταστάσεις που ίσως χρειαστεί να αντιµετωπίσουµε, είναι: απώλεια συνείδησης-υποξία (Black Out), υποθερµία, βαρότραυµα, τα διερχόµενα σκάφη, µπλέξιµο στο βυθό και κράµπα.
Υποξία
Από τις κύριες αιτίες ατυχηµάτων στη θάλασσα, είναι η υποξία, δηλαδή ένα λιποθυµικό επεισόδιο κατά την ανάδυση στην επιφάνεια ή λίγο πριν από αυτήν. Αυτό συµβαίνει λόγω χαµηλών επιπέδων οξυγόνου, σε συνδυασµό µε την απότοµη αλλαγή της πίεσης που εφαρµόζεται στο σώµα του δύτη. Γι’ αυτό δε βουτάµε ποτέ µόνοι! Αν όλοι οι δύτες εφάρµοζαν τον παραπάνω κανόνα, θα είχε αποφευχθεί η συντριπτική πλειοψηφία των θανατηφόρων ατυχηµάτων. Οι δικαιολογίες για να βουτήξει κανείς µόνος είναι πολλές, αλλά καµία δε µπορεί να δικαιολογήσει την απώλεια µιας ζωής. Στην πράξη τώρα, όταν λέµε «βουτάµε µε ζευγάρι», δεν εννοούµε σε καµία περίπτωση ότι πηγαίνουµε παρέα µέχρι την παραλία ή την ξέρα που θα βουτήξουµε, και αφού ετοιµαστούµε, ο ένας τραβάει δεξιά και ο άλλος αριστερά… Συντροφικό ψάρεµα σηµαίνει ότι προσέχω το ζευγάρι µου σε κάθε βουτιά και είµαι έτοιµος να επέµβω ανά πάσα στιγµή χρειαστεί βοήθεια. Τα περισσότερα περιστατικά υποξίας συµβαίνουν στην επιφάνεια ή λίγα µέτρα πριν απ’ αυτήν. Έτσι, ξαφνικά και χωρίς κάποια προειδοποίηση έχουµε ένα λιποθυµικό επεισόδιο στο δύτη που έχει µόλις αναδυθεί ή αναδύεται ακόµα. Η αντιµετώπιση µιας τέτοιας κατάστασης, είναι απλή στην περίπτωση που υπάρχει ζευγάρι. Με ψυχραιµία περνάµε το αριστερό µας χέρι κάτω από τη δεξιά µασχάλη του λιπόθυµου δύτη και τον κρατάµε απαλά απ’ τον αυχένα, ενώ µε το δεξί ελεύθερο χέρι µας, λύνουµε τη ζώνη του προκειµένου να έχουµε καλύτερο έλεγχο. Αφαιρούµε τον εξοπλισµό προσώπου (µάσκα) και τον αναπνευστήρα στην περίπτωση που είναι ακόµα στο στόµα, σκουντάµε απαλά στο στήθος σα να προσπαθούµε να ξυπνήσουµε κάποιον που κοιµάται βαριά, φυσάµε ελαφρά στο πρόσωπο και προσφωνώντας τον µε το µικρό του όνοµα του ζητάµε να αναπνεύσει. Στην περίπτωση που το περιστατικό συµβεί σε βάθος, πρώτο µας µέληµα είναι να φέρουµε το δύτη την επιφάνεια, όσο γρηγορότερα γίνεται, σφραγίζοντας το στόµα του µε το δεξί µας χέρι, και έπειτα ακολουθούµε την παραπάνω διαδικασία.
Υποθερµία
Υποθερµία είναι η επιστηµονική ονοµασία της κατάστασης του οργανισµού, κατά την οποία αυτός χάνει θερµότητα µε µεγαλύτερο ρυθµό από ότι παράγει. Συνήθως συµβαίνει κατά τους χειµερινούς µήνες, αν και το φαινόµενο δεν είναι σπάνιο ακόµα και το καλοκαίρι.
Πιθανές αιτίες πρόκλησης υποθερµίας είναι: ακατάλληλος εξοπλισµός (στολή µε µικρότερη δυνατότητα θερµοµόνωσης από την απαιτούµενη), εξάντληση (πολύωρο κολυµπητό ψάρεµα), κακή διατροφή (γεύµατα φτωχά σε υδατάνθρακες). Επίσης, τα άτοµα µε πολύ χαµηλό ποσοστό λίπους κινδυνεύουν περισσότερο.
Στα συµπτώµατα της υποθερµίας συγκαταλέγονται ανεξέλεγκτο ρίγος, δυσκολίες οµιλίας, χαµηλή συχνότητα αναπνοής, κρύο και χλωµό δέρµα, απώλεια συντονισµού των κινήσεων, απώλεια συνείδησης, λιποθυµία, αδύναµος, ακανόνιστος ή µη ψηλαφητός καρδιακός παλµός. Οι άνθρωποι που παθαίνουν υποθερµία, µπορεί αρχικά να µην το αντιληφθούν για δύο κυρίως λόγους:
● Η υποθερµία εγκαθίσταται προοδευτικά, ταυτόχρονα µε την πτώση της εσωτερικής θερµοκρασίας του σώµατος.
● Η υποθερµία προκαλεί πνευµατική σύγχυση, που δεν επιτρέπει στους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν ότι χρειάζονται επειγόντως περίθαλψη.
Η άµεση αντιµετώπιση της υποθερµίας περιλαµβάνει το ζέσταµα του σώµατος, για να προληφθούν επιπλοκές ή ανεπανόρθωτες βλάβες στον οργανισµό.
Βαρότραυµα
Μια κατάσταση που πιθανόν να αντιµετωπίσουν όσοι ασχολούνται µε το υποβρύχιο ψάρεµα, είναι το βαρότραυµα. Μια παθολογική κατάσταση που δηµιουργείται από τις απότοµες µεταβολές της βαροµετρικής πίεσης. Εµφανίζεται συνήθως λόγω δυσλειτουργίας της ευσταχιανής σάλπιγγας, ή ακόµα και σε φυσιολογικά άτοµα όταν η σάλπιγγα δεν προλαβαίνει ν’ ανοίξει σε απότοµη µεταβολή της πίεσης. Πιθανές αιτίες βαροτραύµατος: αφυδάτωση, µπούκωµα (αλλεργική ρινίτιδα), βίαιος χειρισµός εξίσωσης ή µη έγκαιρος χειρισµός εξίσωσης της πίεσης. Συµπτώµατα που δείχνουν ότι πιθανόν έχουµε υποστεί βαρότραυµα είναι ωταλγία, αίσθηµα πίεσης στο αυτί, εµβοές, πιθανή έξοδος αιµατηρού υγρού από τον ακουστικό πόρο και ίλιγγος. Πρόκειται για µια κατάσταση ιδιαίτερα επικίνδυνη, ιδίως στην περίπτωση που το βαρότραυµα επηρεάζει την δυνατότητα προσανατολισµού του δύτη. Το ζευγάρι θα βοηθήσει και σε αυτή την περίπτωση το δύτη να επιστρέψει στην ακτή ή το σκάφος. Ακόµα όµως και σε βαροτραύµατα πιο ήπιας µορφής, ο δύτης θα πρέπει αµέσως να διακόψει τη βουτιά του για να αποφύγει την πρόκληση µεγαλύτερου προβλήµατος. ‘Ένα µυστικό για να προλάβουµε την πρόκληση βαροτραύµατος, είναι να είµαστε πολύ καλά ενυδατωµένοι, πίνοντας αρκετό νερό τόσο την προηγούµενη µέρα, όσο και κατά τη διάρκεια του ψαρέµατός µας. Επίσης, δοκιµάζουµε συχνές και ήπιες εξισώσεις της πίεσης στα αυτιά, που µπορεί να ξεκινούν ακόµα και από την επιφάνεια. Τέλος, η αποφυγή γαλακτοκοµικών την προηγούµενη µέρα της βουτιάς, θα βοηθούσε στον περιορισµό της έκκρισης βλέννας, διευκολύνοντας τη συνολική διαδικασία της εξίσωσης.
Νοµοθεσία-Γενικοί κανόνες για την υποβρύχια δραστηριότητα
Σύµφωνα µε το Γενικό Κανονισµό Λιµένων µε αριθµό 45 και τίτλο «Συµπλήρωση – τροποποίηση των Γενικών Κανονισµών Λιµένων αριθ. 20, 23 και 38 και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 1535/4-8-2008), ορίζεται ότι Απαγορεύεται σε όλα τα πλοία, πλοιάρια, µικρά σκάφη και µηχανοκίνητα γενικά µέσα αναψυχής, να πλέουν σε απόσταση µικρότερη των εκατό πενήντα (150) µέτρων από τα προβλεπόµενα από τις κείµενες διατάξεις σήµατα ή σηµαίες, που υποδηλώνουν τη διενέργεια υποβρύχιας αλιείας.
Προκειµένου όµως να έχει νόηµα η παραπάνω νοµοθεσία, ο δύτης οφείλει να φέρει έναν επιπλέοντα σηµαντήρα (πλαστικό), χρώµατος κίτρινου, µε µία σηµαία κίτρινη µε διαγώνια κόκκινη γραµµή, στην οποία να αναγράφονται τα ψηφία Υ.∆. (Υποβρύχια ∆ραστηριότητα), και να είναι ορατός σε κανονικές συνθήκες από απόσταση 300 τουλάχιστον µέτρων. Εάν ο υποβρύχιος ψαράς συνοδεύεται από πλωτό µέσο, η σηµαία αυτή πρέπει να είναι στερεωµένη σε εµφανές σηµείο πάνω στο µέσο αυτό. Ο υποβρύχιος ψαράς πρέπει να κινείται σε µία ακτίνα 50 µέτρων από το σηµαντήρα ή το πλωτό µέσο. Σε περίπτωση που αντιληφθούµε σκάφος µε πορεία που συµπίπτει µε τη θέση µας, προσπαθούµε να επισηµάνουµε τη θέση µας σηκώνοντας τα χέρια ή ακόµα και το ψαροντούφεκο. Βρισκόµαστε πάντα σε εγρήγορση και ελέγχουµε περιµετρικά το χώρο γύρω µας σε περίπτωση που ακούσουµε σκάφος ενώ έχουµε το κεφάλι µας µέσα στο νερό, σε περίπτωση δε που βρισκόµαστε υποβρυχίως, το ρόλο αυτό αναλαµβάνει το ζευγάρι µας στην επιφάνεια. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δείχνουµε κατά τους καλοκαιρινούς µήνες που η κίνηση των σκαφών είναι αυξηµένη, ιδίως σε περιοχές µε αυξηµένη τουριστική δραστηριότητα, σε απότοµους κάβους, σε συνθήκες εντόνου κυµατισµού, όπως και κατά την ανατολή και τη δύση του ηλίου, όπου η αντηλιά είναι έντονη.
Μπλέξιµο στο βυθό
Συνήθως το µπλέξιµο µπορεί να επέλθει από το σχοινί του πλωτήρα, δίχτυα ή παραγάδια ακόµα και από το σχοινί που συνδέει το ψαροντούφεκο µε το καµάκι µας. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις ο πανικός είναι ο χειρότερος σύµβουλος. Έτσι µε ψυχραιµία και χωρίς απότοµες κινήσεις, θα ελέγξουµε περιµετρικά το χώρο προκειµένου να εντοπίσουµε το σηµείο από όπου προέρχεται το µπλέξιµο. Με ήπιες κινήσεις απελευθερώνουµε το µέλος του σώµατος ή του εξοπλισµού που εµποδίζει την ανάδυσή µας. Σε αντίθετη περίπτωση τη λύση θα δώσει το µαχαίρι, κόβοντας ότι µας εµποδίζει. ∆εν είναι σπάνιες οι φορές, που το σχοινί το οποίο µας συνδέει µε τον πλωτήρα περνάει κάτω από ένα βράχο, εµποδίζοντας την ανάδυσή µας. Σε αυτήν την περίπτωση αποσυνδέουµε το σχοινί από τη ζώνη µας µέσω ενός κρίκου ταχείας απελευθέρωσης ή ενός αποσπώµενου βαριδίου.
Κράµπα
Κράµπα µπορεί να παρουσιαστεί στο ένα ή και στα δύο πόδια του δύτη ταυτόχρονα, αν και αυτό είναι λίγο πιο σπάνιο. Οι αιτίες µπορεί να είναι πολλές. Μερικές από αυτές είναι κακή φυσική κατάσταση, πληµµελής ενυδάτωση, σκληρά πέδιλα, παράλειψη διατάσεων πριν τη βουτιά. Σε αυτήν τη περίπτωση βοηθάµε την ανάδυσή µας µε τα χέρια, ενώ αφήνουµε τη ζώνη µε τα βάρη µας να πέσουν στο βυθό, βοηθώντας µας να αποκτήσουµε γρηγορότερα θετική πλευστότητα. Επιστρέφοντας στην επιφάνεια και αφού αναπνεύσουµε, θα πιάσουµε την άκρη από το πέδιλο µας και θα τραβήξουµε προκειµένου να τεντώσει το πόδι, µέχρι να υποχωρήσει η κράµπα.
Η σηµασία της θεωρητικής και πρακτικής γνώσης
Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι τα περιστατικά που µπορεί ν αντιµετωπίσει κανείς στη θάλασσα είναι πολλά και είναι δύσκολο έως αδύνατο να αναλυθούν όλα σε ένα άρθρο, ακόµα όµως και αν δεν ήταν, θα υπολειπόταν το πρακτικό µέρος της εφαρµογής των παραπάνω τεχνικών. Παροτρύνω λοιπόν όλους όσους ασχολούνται µε το υποβρύχιο κυνήγι να παρακολουθήσουν ένα σχολείο ελεύθερης κατάδυσης πιστοποιηµένου εκπαιδευτικού οργανισµού, ή έστω ένα σεµινάριο σχετικό µε τις πρακτικές ασφάλειας, στοχεύοντας στη δοµηµένη γνώση, τόσο σε θεωρητικό, όσο και σε πρακτικό επίπεδο.
